ALLAH KULUNU SAPTIRIR MI?
Buradaki sorun
1. Allah’ın zaman üstü oluşunu gözardı etmekten
2. O’nun ezeli ilminin her halükarda kulların iradesini ve fiilini zorladığına inanmaktan kaynaklanıyor.
Zamana mahkum olan bizlerin ‘zaman üstülük’ gibi bir durumu ‘kavramamız’ mümkün değildir.
Allah’ın ezelde ‘zaman içinde’ olup bitecek olan herşeyi bilmesi bütün bu hadiseleri zorla yaptırdığı anlamına gelmez. Tıpkı bizim gelecekte güneşin ne zaman tutulacağını şimdiden bilmemizin güneşin hareketine tesiri olmadığı gibi.
Yüce Allah’ın da ezeli ilminin bizim irademize bırakılmış alanlardaki hareketlerimizi zorlamadığını temel bir esas olarak kabul edersek sorun çözülebilir.
Allah’ın hidayet etmesi ve saptırması hiçbir sebep yokken yapılan bir belirleme
değildir. İlgili ayetleri siyak ve sibakıyla(öncesi ve sonrasıyla bağlamı içinde) okursanız Allah’ın ‘saptırmasının’ kulların hür iradeleriyle belirledikleri fiillerinin sonucu olduğunu görürsünüz.
Hiç düşündünüz mü; Allah’ın hiçbir sebep yokken, kulunun iradesi sözkonusu olmaksızın saptırması O’nun yüceliğiyle bağdaşır mı?
İblis’i de saptıran Allah değildir, haşa. İblis kendi hür iradesiyle sapmıştır. Yüce Allah ona tövbe kapısını açmış o da kendi tutumunda ısrar etmiştir.
Tabi ki, İblis kendine göre Allah’a ‘beni kışkırttın’ diyecek. Kışkırtma ayrı, saptırma ayrı değil midir? Allah bir imtihan vesilesi oluşturuyor. Buna İblis ‘kışkırtma’ diyor.
Öte yandan Allah’ın ‘izin vermesi’ ile ‘arzu etmesini’ birbirinden ayırmak lazım.
Şanı yüce olan Allah hiçbir kulunun -İblis dahil- sapmasını ‘arzu etmez’.
Ancak onları imtihan edebilmek için onların kendi hür iradeleriyle sapmalarına ‘izin verir’. Yani bu sapmayı engellemez. Çünkü varlıklar (ins ve cinn) imtihan olunmaktadır.
İmtihan ise ‘hür tercihi’ gerekli kılan bir olgudur.
Allah kimsenin cehennem veya cennete gideceğini önceden takdir etmemiştir.
Böyle bir iddia zulüm olur.
Allah’ın ezeli ilmiyle kimin cennet veya cehenneme gideceğini önceden bilmesi ayrı bir olaydır.
Takdir etmek bir şeyin olmasını belirlemek/hükmetmek demektir.