Çelişki İddiası: Bakara 34 – Kehf 50 [İblis melek midir, cin midir?]
Bakara 34: Hani meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik de İblis hariç bütün melekler hemen saygı ile eğilmişler, İblis (bundan) kaçınmış, büyüklük taslamış ve kâfirlerden olmuştu.
Kehf 50: Hani biz meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik de İblis’ten başka hepsi saygı ile eğilmişlerdi. İblis ise cinlerdendi de Rabbinin emri dışına çıktı. Şimdi siz, beni bırakıp da İblis’i ve neslini, kendinize dostlar mı ediniyorsunuz? Hâlbuki onlar sizin için birer düşmandırlar. Bu, zalimler için ne kötü bir bedeldir!
Eleştiri:
İblis Bakara 34′e göre melek, Kehf 50′ye göre ise cindir.
Cevap 1:
Bir kere melek ve cin denilen varlıkların mahiyetlerini net olarak bilmiyoruz. Bunlar bizim için gayb kategorisindedirler. Kuran’da haklarında fazla bilgi verilmemiştir. Böyle bir durumda çok net olarak bir çelişki var diyebilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır. Aksi takdirde bilmediğimiz hususları kendi önyargılarımızla doldurarak hüküm vermiş oluruz.
Bilmediğimiz hususlar şunlardır mesela: Cinlerin hangi maddeden yaratıldıklarına Kuran’da değinilirken meleklerin neyden yaratıldıklarına temas edilmez. Cin kelimesi örneğin ‚görünmeyen varlık‘ demektir. Bu sözlük anlamından yola çıkarak melekler de görünmeyen varlıklar olduğundan ikisi arasında bir ortaklık olabilir mi? Örneğin melekler de cindir. Fakat iyi cinler?? Bu hususlar net değil.
Ayrıca Bakara 34’de geçen ifadeden zorunlu olarak İblis’in meleklere dahil olduğu sonucu çıkmaz. Ayette gecen ‘İlla iblis: iblis dışında’ cümlesi, meleklerle beraber anılan bir çoğul cümlenin, bunun dışında bırakılan istisnasını ifade etmektedir. Burada Allah’ın seslendiği varlık meleklerdir. Dolayısıyla çoğunluğa sesleniş tarzı, cümlenin kurulumunda etkendir. Örneğin, “müdür kapıdan içeri girince, tüm öğrenciler ayağa kalktı, yalnız öğretmen hariç.” cümlesi bu manayı teyit etmektedir. Burada cümle çoğunluğa göre kurulmuş ve çoğunluğun içinden olmayan istisna da cümlenin sonuna eklenmiştir. Aynı ayette; “O, yüz çevirdi , kibirlendi ve kafirlerden oldu.” ayeti de, iblisin meleklerden olamayacağının göstermektedir. Çünkü melekler asla Allah’ın emrine isyan etmezler. (Tahrim, 6) İblis, kibir gibi bir özelliğe sahipse, bu onun cinlerden olduğunun göstergesidir.
Dolayısıyla İblis meleklerin meclisinde bulunmuş olabilir, lakin kendisi melek olmadığı halde orada bulunmuştur ve ‚secde edin‘ hitabı orada bulunan diğer guruplara da yöneltilmiş olabilir. Bu hususlarda elimizde ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır.
Tasvir edilen senaryoda bu tür ‚boşluklar‘ bulunmaktadır. Dolayısıyla sadece bir yorum olarak İblisin de bir melek olduğu söylenebilir, kati bir bilgi olarak değil. Ezcümle çelişki diyebilmek için, çelişen ‚anlamların‘ kati bir bilgiye dayalı olması, başka bir anlama gelemiyor olması gerekir.
Cevap 2:
“Kuran’da çelişki olduğunu iddia eden kişiler, ayette sadece Meleklere hitap edildiğini ileri sürmekte olup dolayısıyla da İblisin (Şeytanın) ancak bir melek olabileceğini ve Kehf Suresi,50 ayete göre de İblisin “ CİN” olduğu yazılı olmasını çelişki olarak nitelendirmektedirler. Şimdi durumu Kuran’a arz edelim ve iddianın samimiyetten uzak ve asılsız olduğunu gösterelim.
Bakara suresinin 34. ayeti Türkçe mealde yanlış anlaşıldığı için ayetlerde çelişki olduğu sanılıyor. Bu ayette Arapçada ”tağlib sanatı” diye bilinen bir dil kullanımı mevcuttur. Tağlib sanatına göre çoğunluğa hitap edilir. Tağlib kelimesi Arapça’da galip getirmek, üstün kılmak anlamlarına gelmektedir. Tağlib sanatı: kendilerinde tağlib yapılacak iki şeyden birisinin diğerine tercih edilmesi ve onlardan tercih edilen şeyin lafzının her ikisi için de kullanılmasıdır.
Bu bilgiden sonra meleklerin Kuran’da anlatılan vasıflarına bakalım. Nahl Suresi 49-50 ve Tahrim Suresi 6 ayetlerinde; Meleklerin Allah’a karşı büyüklük taslamadıkları, Rablerinden gelen tüm emirleri yerine getirdikleri bildirilmektedir.
“Göklerde ve yerde bulunan her canlı ve MELEKLER BÜYÜKLÜK TASLAMAKSIZIN ALLAH’A SECDE EDERLER. Üstlerinde olan Rab’lerinden korkarlar VE EMROLUNDUKLARI ŞEYLERİ YAPARLAR (Nahl Suresi, 49-50)
Ey iman edenler! Kendinizi ve yakınlarınızı ateşten koruyun ki onun yakıtı insanlar ve taşlardır; üzerinde oldukça sert, güçlü MELEKLER vardır. ALLAH KENDİLERİNE NEYİ EMRETMİŞSE ONA İSYAN ETMEZLER ve EMREDİLDİKLERİNİ YERİNE GETİRİRLER (Tahrim Suresi, 6)
Ayrıca Araf suresi 11 ve 12. ayetlerinden de iblisin melek olamayacağı rahatlıkla anlaşılıyor.
”Andolsun sizi yarattık, sonra size şekil verdik, sonra da meleklere, Âdem’e secde edin! diye emrettik. İblis’in dışındakiler secde ettiler. O secde edenlerden olmadı.”
”Allah dedi ki: Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir? (İblis): Ben ondan daha üstünüm. Çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın, dedi.”
Bakın ilk ayette meleklere hitap arasında ibliste vardır. Hemen sonraki ayette bu konuda devam ederken iblisin meleklerden farklı olduğu anlaşılıyor. Yani Allah meleklere hitap ederken iblisin melek olmadığının farkında olduğu bariz şekilde ortadadır. Ayrıca bir sonraki ayet bile olsa 11. ayette cümlenin bitmediğine de dikkat edin. Çünkü 12. ayet direk ”Allah dedi ki” (Kâle) diye başlıyor.
İblisin melek olmadığına bir diğer delilde Kehf suresi 50. Ayettir. Ayette iblisin açıkça cin olduğu yazmaktadır.
“Hani meleklere: ‘Adem’e secde edin’ demiştik; İblis’in dışında (diğerleri) secde etmişlerdi. O CİNLERDENDİ, böylelikle Rabbinin emrinden dışarı çıkmıştı.
Sonuç
Bakara suresinin 34. ayetinde ”meleklere” diye hitap edilirken bu hitap edilen kişilerin arasında iblisin olmasından iblisin de bir melek olduğu sonucuna varılamaz, çünkü Arapça’daki tağlib isimli sanata göre azınlığı belirtmeye gerek yoktur. Bu yüzden bu ayetten iblisin bir melek olduğu anlaşılmıyor. Dolayısıyla bu ayet başka ayetlerle çelişmemektedir.”
Kaynak: Kuranda Çelişki Yoktur